"¦WIAT£A O ZMIERZCHU" to najnowszy film Aki Kaurismaki'ego, bardzo dobrze przyjêty na ostatnim Festiwalu Filmowym w Cannes, gdzie mia³ swoj± premierê.
Podobnie jak Ma³y W³óczêga Chaplina, bohater filmu, niejaki Koistinen, usi³uje przebiæ anonimow± skorupê otaczaj±cego go ¶wiata, który jak gdyby sprzysi±g³ siê, aby zmia¿d¿yæ jego nadzieje na lepsze ¿ycie.
Przestêpcy wykorzystuj± jego têsknotê za prawdziw± mi³o¶ci± i posadê nocnego stró¿a, aby zorganizowaæ ¶mia³y skok. Wszystko to dzieje siê za spraw± najokrutniejszej femme fatale w historii kina od czasu bohaterki "Wszystko o Ewie" Josepha L. Mankiewicza z 1950 roku. Koistinen szybko wpada w jej sid³a. Blondw³osa Maria z ³atwo¶ci± nim manipuluje i wpl±tuje go w przestêpstwo, a potem pozostawia go zupe³nie samego z konsekwencjami.
Szczê¶liwie dla bohatera, Kaurismaki s³ynie ze swojego sentymentalizmu i miêkkiego serca, wiêc w ostatniej scenie dla Koistinena zab³y¶nie ¶wiate³ko w tunelu...
Kaurismäki zrezygnowa³ w "¦WIAT£ACH O ZMIERZCHU" z w³a¶ciwej mu romantycznej aury, bajkowo¶ci i magicznego stylu. Pocz±tkowa scena miejska stanowi ¶wietny, metaforyczny skrót o wielopoziomowej konstrukcji. Dziêki doskona³emu odzwierciedleniu ¿ycia miasta, poprzez zderzenie l¶ni±cego powierzchownym blaskiem oficjalnego obrazu Finlandii z bezlitosnym poziomem ulicy - okolica Ruoholahti w Helsinkach staje siê labiryntem tak architektury, jak i ¶wiadomo¶ci.
Jednak Finlandia prosperuje lepiej ni¿ kiedykolwiek. Koistinen, ochroniarz ma sukces na wyci±gniêcie rêki: pilnuje ogromnych fortun. Oba miejsca: to, gdzie pracuje i to, gdzie znajduje siê jego skromny dom, mieszcz± siê w obrêbie tego samego, stanowi±cego metaforê sukcesu, obszaru. Z jego mrocznych zak±tków wy³aniaj± siê umêczeni obywatele. Codzienny sadyzm s±czy siê zewsz±d, jakby sama chêæ wystarcza³a, by przeobraziæ naturê ludzk±. Z³a kondycja psychiczna bohaterów znajduje odzwierciedlenie i wy³adowanie w przemocy. Koistinen te¿ dostaje parê razy lanie. Przemoc znika, by znów nieuchronnie powracaæ, podlegaj±c jakby cyklowi ksiê¿ycowemu.
"¦WIAT£A O ZMIERZCHU" zamykaj± seriê trzech filmów okre¶lanych jako "Trylogia Nieudacznika". Dwa poprzednie obrazy, Dryfuj±ce ob³oki i Cz³owiek bez przesz³o¶ci tak¿e by³y prezentowane w konkursie na Festiwalu Filmowym w Cannes. Cz³owiek bez przesz³o¶ci to opowie¶æ o ¿yciu, które wymaga odbudowania. "¦WIAT£A O ZMIERZCHU" s± tak¿e opowie¶ci± o zagadkowym cz³owieku, albo raczej histori±, w której ¶wiat sta³ siê zagadkowy dla cz³owieka wyznaj±cego staromodne warto¶ci i humanizm. Ich miejsce zajê³y ju¿ zdrada i podstêp, razem z absurdalnym i bezczelnym podzia³em dóbr, którego istotê okre¶la ostre twierdzenie: w³asno¶æ to - otwarta lub zawoalowana - kradzie¿.
Nie ma tu ani jednego obrazu, pod którym móg³by siê podpisaæ jaki¶ inny re¿yser, nie ma te¿ jednej linijki dialogów, któr± móg³by napisaæ kto¶ inny. Wyj±tkowa jest równie¿ ¶cie¿ka d¼wiêkowa, na której swój ¶lad odcisnê³y wspania³e g³osy dwóch prawdziwych królów tanga: Argentyñczyka Carlosa Gardela i Fina Olavi Virta. Pierwszy jest znany wszystkim, drugi jedynie kilku osobom za granic±, ale zas³uguje na równ± s³awê. Po¶ród tego wszystkiego osadzony jest dziwny cz³owiek - nowa, senna zjawa w ¶wiecie Kaurismäkiego. Koistinen staje siê idealnym koz³em ofiarnym i umo¿liwia swobodne dzia³anie przestêpcom, poniewa¿, mówi±c s³owami ich szefa to "wierny jak pies, romantyczny g³upiec". Profesjonalny wizerunek Koistinena wymaga, ¿eby nie opowiada³ zbyt wiele. Nie mówi wiêc nawet o dziewczynie, która go zdradza. Jest on przedstawicielem moralno¶ci o tyle, o ile da siê to pogodziæ ze stanem spo³eczeñstwa.
Ca³e okrutne równanie jest wyryte w charakterze Koistena: poprzez skrajnie zamkniêty stan umys³u otwiera szeroki przekrój spo³eczeñstwa. To paradoks tego dzie³a i jego szczególne piêkno. Druga czê¶æ stanowi najkrótszy, byæ mo¿e jedyny rozdzia³, podobny zakoñczeniom filmów Nicholasa Ray'a.
Aki Kaurismaki zrealizowa³ swój najbardziej bezkompromisowy, ¶mia³y i niezale¿ny projekt.
Prasa o filmie
"Przejmuj±cy film o sile nadziei, któr± mo¿e daæ drugi cz³owiek w sytuacji z pozoru bez wyj¶cia."
Hollywood Reporter
"Przedstawiona oczami "wiernego jak pies, romantycznego g³upca" opowie¶æ, uwypukla kontrasty miêdzy zagubionymi w gonitwie za sukcesem warto¶ciami a brutalno¶ci± realiów."
Stopklatka
"Film jest potwierdzeniem doskona³ej re¿yserskiej formy Kaurismäkiego."
El¿bieta Ciapara, FILM
