To ostatnie tabu II wojny ¶wiatowej. Do dzi¶ nie ma publikacji, historycznych prac naukowych, wiarygodnych liczb. Setki tysiêcy kobiet zosta³o zgwa³conych w ostatnich tygodniach wojny, szczególnie we wschodniej czê¶ci Niemiec. ¬ród³a mog± nie byæ miarodajne. Jak mog³yby byæ, je¶li nigdy siê o tym publicznie nie mówi³o, nawet kobiety milcza³y. W rodzinach panowa³a zmowa milczenia. Wstyd by³ równie wielki jak ból, nawet, a mo¿e szczególnie, w relacjach z mê¿em i dzieæmi.
W wojnach prowadzonych przez mê¿czyzn, kobiety zawsze by³y traktowane jak naturalny ³up. Dzi¶ okre¶la siê to jako "straty w¶ród ludno¶ci cywilnej". Doniesienia z by³ej Jugos³awii, Afganistanu czy Iraku dowodz±, ¿e do dzi¶ nic siê nie zmieni³o. Jednak skala przemocy wobec kobiet w 1945 roku by³a niespotykana.
Uwagi producenta, Guntera Rohrbacha
Film "KOBIETA W BERLINIE", w re¿yserii Maxa Färberböcka, oparty jest na pamiêtniku autorki, która za¿yczy³a sobie pozostaæ anonimowa nawet po ¶mierci. Jako jedyna zrelacjonowa³a wydarzenia, które do dzi¶ stanowi± temat tabu: gwa³ty dokonywane pod koniec II wojny ¶wiatowej przez Armiê Czerwon± na niemieckich kobietach. Ksi±¿ka ta, która po wznowieniu w Niemczech w 2003 roku, znalaz³a siê na ¶wiatowych listach bestsellerów, jest jedynym w swoim rodzaju dokumentem historycznym, który wszêdzie wzbudza ogromne kontrowersje.
...Berlin, kwiecieñ 1945. Ostatnie dni wojny. W piwnicy czê¶ciowo zburzonego budynku ukrywaj± siê ludzie. Czekaj±. Prze¿yli nocne naloty i ostrza³ artyleryjski. Wiêkszo¶æ z nich to kobiety. Maj± z³e przeczucia. Armia Czerwona zaraz wkroczy do Berlina. Pomiêdzy kobietami oraz kilkoma starymi mê¿czyznami jest te¿ Anonima, trzydziestoletnia dziennikarka. Prowadzi dziennik, w którym zapisuje wydarzenia tych dni dla swojego narzeczonego, Gerda, który dawno temu przepad³ na froncie wschodnim.
Kolejne dni to pasmo udrêki, przera¿enia i sprzecznych do¶wiadczeñ. Anonima, podobnie jak wiêkszo¶æ kobiet, zostaje wielokrotnie zgwa³cona przez ¿o³nierzy zwyciêskiej armii. Nie zgadza siê jednak na rolê ofiary i postanawia broniæ swojej godno¶ci. Dochodzi do wniosku, ¿e musi znale¼æ protektora, wysoko postawionego rosyjskiego oficera, który ochroni j± przed innymi ¿o³nierzami. W zamian za ochronê, bêdzie z nim dobrowolnie sypia³a. Przytrafia jej siê jednak co¶, czego siê w ogóle nie spodziewa³a. Uprzejmy i melancholijny oficer Andriej wzbudza w niej nieoczekiwane uczucia. Ich zwi±zek coraz bardziej przypomina mi³o¶æ. Jednak nigdy nie zniknie miêdzy nimi bariera, która nie pozwala zapomnieæ, ¿e przecie¿ s± wrogami...
Wspania³a muzyka Zbigniewa Preisnera dope³nia znakomity obraz Maxa Farberbocka. Poruszaj±cy film, o którym trudno zapomnieæ.
WYWIAD Z NIN¡ HOSS, odtwórczyni± roli Anonimy
- Jak opisa³by Pani Anonimê?
- To kobieta, która objecha³a ca³y ¶wiat, mieszka³a w Moskwie, Francji i Anglii, studiowa³a sztukê, historiê i jêzyki obce, by³a fotografk± i dziennikark± - innymi s³owy by³a bardzo inteligentna. Ciekawa by³am, jaki by³ jej stosunek do re¿imu. Czy by³a faszystk±? Po przeczytaniu jej pamiêtnika, odnoszê wra¿enie, ¿e przede wszystkim bardzo kocha³a swój kraj. By³a nacjonalistk± i s±dzê, ¿e nie zadawa³a pytañ. P³ynê³a z nurtem, pozwala³a siê ponie¶æ fali powszechnej euforii. To jej jedna strona. Z drugiej strony by³a pragmatyczna. Nie ba³a siê pracy, nie ba³a siê ubrudziæ r±k, potrafi³a radziæ sobie w trudnej sytuacji, w ostatnich tygodniach wojny. My¶lê, ¿e czynnikiem, który zadecydowa³ o tym, ¿e Anonima przetrwa³a, by³o to, ¿e pisa³a dziennik. Kiedy spisuje siê swoje prze¿ycia, tworzy siê dystans miêdzy samym sob± a opisywanymi wypadkami, który pozwala lepiej sobie z nimi radziæ. Pisz±c dziennik dla siebie, dla mê¿a, dla przysz³ych pokoleñ, wyrzuca³a wszystko z siebie w formie s³ów, sztuki, i odzyskiwa³a równowagê.
- Rosyjski oficer Andriej równie¿ jest pod wra¿eniem samo¶wiadomo¶ci Anonimy.
- Owszem. Jej odwaga i sposób bycia wzbudzaj± jego zainteresowanie. Jej pierwsza my¶l jest taka, ¿e ten mê¿czyzna o interesuj±cej powierzchowno¶ci uchroni j± przed innymi ¿o³nierzami. Potem okazuje siê, ¿e b³êdnie go oceni³a, bo by³a przesi±kniêta nazistowsk± propagand±, która mia³a wzbudziæ w spo³eczeñstwie strach przed Rosjanami: potworami, bestiami, gwa³cicielami. A ona spotyka kogo¶, kto jest oczytany, studiowa³ na uniwersytecie, gra na pianinie utwory Schuberta, i nie ma nic wspólnego z wizerunkiem rosyjskiego prostaka.
- W tych wyj±tkowych okoliczno¶ciach rozwija siê delikatny zwi±zek.
- Podobnie jak Anonima, Andriej straci³ wszystko. Jego ¿ona zginê³a podczas wojny. W wyj±tkowych okoliczno¶ciach spotykaj± siê dwie samotne postaci. Ich ¶wiaty le¿± w gruzach. Wojna siê skoñczy³a i Andriej przeistacza siê z ¿o³nierza w cz³owieka. Ta transformacja dokonuje siê równie¿ dziêki niej, bo ona go ekscytuje. Nie potrafi jej zrozumieæ, próbuje siê do niej zbli¿yæ, a w trakcie odkrywa samego siebie. Oboje poczuli co¶, o co sami siebie nie podejrzewali.