Kino ŚWIATOWID

Przegl�d Bergmana

Opisy film�w

Si�dma piecz�� Det Sjunde inseglet
Szwecja 1956, 96 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Gunnar Fischer
muzyka: Erik Nordgen
monta�: Lennart Wallen
d�wi�k: Lennart Wallin, Aaby Wedin
scenografia: P.A. Lundgren
kostiumy: Manne Lindholm
obsada: Max von Sydow (Antonius Block), Gunnar Bj�rnstrand (J�ns), Nils Poppe (Jof) Bibi Anderson (Mia), Bengt Ekerot (�mier�), Ake Fridell (Plog), Inga Gill (Lisa), Erik Strandmark (Skat), Bertil Anderberg (Raval).

nagrody: Nagroda Specjalna Jury na MFF w Cannes

Si�dma piecz�� powsta�a na bazie jednoakt�wki "Malowid�o w drewnie", kt�r� Bergman stworzy� dla (i przy udziale) student�w szko�y teatralnej w Malm�. To, co mia�o by� warsztatow� wprawk�, okaza�o si� podstaw� dla filmu, kt�ry uczyni� re�ysera s�awnym. Si�dma piecz�� - moralitet ubrany w �redniowieczny kostium - to pierwsza cz�� z tak zwanego cyklu wertykalnego, a zarazem pierwsza Bergmanowska pr�ba poznania Boga, pr�ba, kt�r� autor ponowi w wielu tytu�ach, cho�by w Jak w zwierciadle, Go�ciach wieczerzy pa�skiej i Milczeniu. Rycerz Antonius Block i jego giermek J�ns powracaj� z wyprawy krzy�owej. Podr�uj� przez ziemie zniszczone szalej�c� zaraz�, obserwuj� okrutne gwa�ty i pochody biczownik�w, spotykaj� przera�on� dziewczyn� skazan� na �mier� za czary i rodzin� kuglarzy, kt�ra stanowi jedyn� oaz� szcz�cia w tym straszliwym �wiecie. Block traktuje podr� jako drog� do poznania prawd ostatecznych. Poniewa� �ycie naoko�o wydaje si� pozbawione sensu, a B�g milczy, rycerz got�w jest zapyta� �mierci. Ta decyduje si� podj�� jego wyzwanie i zagra� z nim w szachy, na jednej szali k�ad�c tajemnic� wszechrzeczy, na drugiej - jego �ycie. "Warto�� artystyczna Si�dmej piecz�ci wynika�a nie tyle z bezwzgl�dnej oryginalno�ci intelektualnej filmu, bo o takiej m�wi� trudno, co z jego niezwykle sugestywnego kszta�tu estetycznego. Widmo wszechobecnej �mierci na pierwszym planie, wizyjna inscenizacja scen masowych (...), idealna harmonia pierwiastk�w sacrum i profanum, tragizmu i komizmu, patosu i arlekinady, epiki i liryki, realizmu i fantastyki (...) z�o�y�y si� na filmowy spektakl o ogromnej i nieprzemijaj�cej sile emocjonalnego oddzia�ywania - �wiadectwo absolutnego mistrzostwa Bergmana w opanowaniu filmowej formy." - pisa� o Si�dmej piecz�ci Tadeusz Szczepa�ski.

Tam, gdzie rosn� poziomki Smultronst�llet
Szwecja 1957, 91 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Gunnar Fischer
muzyka: Erik Nordgren, G�te Lov�n
monta�: Oscar Rosander
d�wi�k: Aaby Wedin, Lennart Wallin
scenografia: Gittan Gustafsson
kostiumy: Millie Str�m
obsada: Victor Sj�str�m (Profesor Isak Borg), Bibi Andersson ( Sara), Ingrid Thulin (Marianne Borg), Gunnar Bj�rnstrand (Evald Borg), Jullan Kindahl (Agda), Folke Sundquist (Anders), Bj�rn Bjelfvenstam (Viktor)

nagrody: Z�oty Nied�wied� i nagroda FIPRESCI dla Victora Sj�str�ma na MFF w Berlinie, Z�oty Glob dla najlepszego filmu obcoj�zycznego, Nagroda W�oskiej Krytyki Filmowej na MFF w Wenecji, nominacja do Oscara za najlepszy scenariusz

Tam, gdzie rosn� poziomki to studium przemijania zrealizowane przez zaledwie 37-letniego Bergmana i kolejne osobiste dzie�o w filmografii re�ysera. "Ulepi�em posta�, która z wygl�du przypomina�a mojego ojca, ale któr� na wskro� by�em ja. Ja sam (...), wyobcowany, zamkni�ty w sobie, odgradzaj�cy si� od innych, zadufany, nie tylko do�� nieszcz�liwy, ale naprawd� nieszcz�liwy. Pe�en sukcesów. I uzdolniony. I solidny. I zdyscyplinowany."

Na swoje alter ego Bergman wybra� 80-letniego profesora Borga, który jedzie z synow� ze Sztokholmu do Lund na obchody w�asnego jubileuszu naukowego. Podró� staje si� dla niego w�drówk� przez obszary pami�ci, refleksj� nad �yciem i stosunkami z lud�mi. Bohater przywo�uje we wspomnieniach swoj� pierwsz� niespe�nion� mi�o��, nieudane ma��e�stwo, trudne ojcostwo. Blisko�� mierci sprawia, �e Borg u�wiadamia sobie, i� apodyktyczno�ci�, ch�odem i oboj�tno�ci� odgrodzi� si� murem od innych, skaza� si� na rozpaczliw� samotno��. Teraz b�dzie stara� si� powoli ów mur burzy� (co jest jedynie subtelnie zasygnalizowane, ale i tak stanowi wyj�tkowy w twórczo�ci re�ysera promyk optymizmu).

W Tam gdzie rosn� poziomki Bergman podj�� si� gry z konwencjami kina. Sekwencje snów stylizowane s� na ró�ne nurty kina niemego (od ekspresjonizmu, poprzez surrealizm, a� do wodewilowego impresjonizmu). Autor zaprosi� równie� do wspó�pracy legendarnego re�ysera, mentora i twórc� s�ynnej szko�y szwedzkiej, Victora Sjöströma, który wcieli� si� w posta� profesora Borga i jak mówi sam Bergman "zaw�adn�� (...) tekstem - przerobi� go na swoj� mod��, w�o�y� we� w�asne do�wiadczenia: udr�k�, mizantropi�, wyobcowanie, brutalno��, smutek, strach, samotno��, ch�ód, ciep�o, szorstko�� i chandr�."

Tam, gdzie rosn� poziomki to studium przemijania zrealizowane przez zaledwie 37-letniego Bergmana i kolejne osobiste dzie�o w filmografii re�ysera. "Ulepi�em posta�, kt�ra z wygl�du przypomina�a mojego ojca, ale kt�r� na wskro� by�em ja. Ja sam (...), wyobcowany, zamkni�ty w sobie, odgradzaj�cy si� od innych, zadufany, nie tylko do�� nieszcz�liwy, ale naprawd� nieszcz�liwy. Pe�en sukces�w. I uzdolniony. I solidny. I zdyscyplinowany." Na swoje alter ego Bergman wybra� 80-letniego profesora Borga, kt�ry jedzie z synow� ze Sztokholmu do Lund na obchody w�asnego jubileuszu naukowego. Podr� staje si� dla niego w�dr�wk� przez obszary pami�ci, refleksj� nad �yciem i stosunkami z lud�mi. Bohater przywo�uje we wspomnieniach swoj� pierwsz� niespe�nion� mi�o��, nieudane ma��e�stwo, trudne ojcostwo. Blisko�� mierci sprawia, �e Borg u�wiadamia sobie, i� apodyktyczno�ci�, ch�odem i oboj�tno�ci� odgrodzi� si� murem od innych, skaza� si� na rozpaczliw� samotno��. Teraz b�dzie stara� si� powoli �w mur burzy� (co jest jedynie subtelnie zasygnalizowane, ale i tak stanowi wyj�tkowy w tw�rczo�ci re�ysera promyk optymizmu). W Tam gdzie rosn� poziomki Bergman podj�� si� gry z konwencjami kina. Sekwencje sn�w stylizowane s� na r�ne nurty kina niemego (od ekspresjonizmu, poprzez surrealizm, a� do wodewilowego impresjonizmu). Autor zaprosi� r�wnie� do wsp�pracy legendarnego re�ysera, mentora i tw�rc� s�ynnej szko�y szwedzkiej, Victora Sj�str�ma, kt�ry wcieli� si� w posta� profesora Borga i jak m�wi sam Bergman "zaw�adn�� (...) tekstem - przerobi� go na swoj� mod��, w�o�y� we� w�asne do�wiadczenia: udr�k�, mizantropi�, wyobcowanie, brutalno��, smutek, strach, samotno��, ch��d, ciep�o, szorstko�� i chandr�."

�r�d�oJungfruk�llan
Szwecja 1961, 81 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ulla Isaksson na podstawie XIII-wiecznej ballady "C�rka T�re z W�gne"
zdj�cia: Sven Nykvist
muzyka: Erik Nordgren
monta�: Oscar Rosander
d�wi�k: Staffan Dalin, Aaby Wedin
scenografia: P.A. Lundgren
kostiumy: Marik Vos-Lundh
obsada: Max von Sydow (T�re), Birgitta Valberg (M�reta), Gunnel Lindblom (Ingeri), Birgitta Pettersson (Karin), Axel D�berg (Thin Herdsman), Tor Isedal (Mute Herdsman), Allan Edwall (�ebrak)

nagrody: Oscar dla najlepszego filmu obcoj�zycznego, Z�oty Glob dla najlepszego filmu obcoj�zycznego, Nagroda Specjalna na MFF w Cannes

O powodach realizacji �r�d�a Bergman napisa� kiedy�: "Potrzebowa�em surowej i schematycznej koncepcji �wiata, aby wyrwa� si� ze �wiata bezkszta�tnego, niewyra�nego i ciemnego, w kt�rym utkn��em. A wi�c zwr�ci�em si� do dogmatycznego chrze�cija�stwa �redniowiecza, z jego jasnym podzia�em na Dobro i Z�o". �r�d�o to opowie�� o losach pewnej zamo�nej, �redniowiecznej rodziny. Dwie c�rki - Karin i Ingerin - wybieraj� si� do ko�cio�a. Aby tam dotrze�, dziewcz�ta musz� pokona� niebezpieczn� drog� przez las. Ingerin podr� wydaje si� zbyt ryzykowna, pobo�na Karin, mimo pr�b siostry, postanawia i�� dalej. Po drodze spotyka w�drownych pasterzy, kt�rzy namawiaj� dziewczyn�, by odpocz�a z nimi na polanie. Spotkanie z nieznajomymi zamienia si� w koszmar - pasterze gwa�c� i zabijaj� Karin. Potem przypadkowo znajd� si� w domu swej ofiary i zechc� sprzeda� T�remu jej sukni�. Rodzina odkrywa ich straszn� zbrodni� i postanawia pom�ci� c�rk�. "Ekranizacja �redniowiecznego przekazu o nikczemno�ci cz�owieka, dokonana z maestri� narracyjn�, ale i z brutalnym naturalizmem. - pisa� o �r�dle Adam Garbicz - Fabu�a nie tworzy tym razem punktu wyj�cia do rozwa�a� o wielkich problemach bytu, lecz prowadzi do my�li o krucho�ci zasad etycznych cz�owieka, kt�ry tak �atwo daje si� ponie�� okrucie�stwu."

Jak w zwierciadleSasom i en spegel
Szwecja 1960, 89 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
muzyka: Erik Nordgen, wykorzystano tak�e utwory Jana Sebastiana Bacha
monta�: Ulla Ryghe
d�wi�k: Staffan Dalin, Stig Flodin
scenografia: P.A. Lundgren
kostiumy: Mago
obsada: Harriet Andersson (Karin), Gunnar Bj�rnstrand (David), Max von Sydow (Martin), Lars Passgard (Fredrik)

nagrody: Oscar dla najlepszego filmu nieangloj�zycznego

Karin to m�oda kobieta cierpi�ca na schizofreni�. Razem z m�em, bratem i ojcem wybiera si� na kilka dni na ma�� skalist� wysepk�. Tam jej choroba gwa�townie si� nasila, a ka�dy z towarzysz�cych jej m�czyzn na sw�j spos�b musi poradzi� sobie z t� sytuacj�. Ojciec, ceniony pisarz, pocz�tkowo przypatruje si� cierpieniom c�rki z zawodowym zainteresowaniem, by w ko�cu uzmys�owi� sobie w�asny egoizm. M�owi, kt�ry jest lekarzem trudno pogodzi� si� z bezradno�ci� medycyny wobec choroby. M�odszy brat, prze�ywaj�cy problemy dojrzewania, jest jedynym, kt�ry stara si� zrozumie� siostr�. Ta oczekuj�c objawienia si� Boga, w odruchu rozpaczy i osamotnienia doprowadza do zbli�enia z nim. Sytuacja staje si� tak powa�na, �e konieczna jest hospitalizacja Karin. Dla jej ojca widok l�duj�cego helikoptera i piel�gniarzy jest prawdziwym szokiem. Zaczyna opowiada� synowi o mi�o�ci Bo�ej... Jak w zwierciadle nagrodzone w 1962 roku Oscarem dla najlepszego filmu zagranicznego Ingmar Bergman okre�li� jako swoje najbardziej osobiste dzie�o. Tytu� filmu zaczerpn�� z biblijnych wers�w: "Teraz widzimy jak w zwierciadle, a wonczas - twarz� w twarz. Teraz poznaj� tylko cz�ciami, wonczas poznam i sam b�d� poznany". Wydaje si�, �e dla Bergmana spraw� najwa�niejsz� jest mo�liwo�� znalezienia czynnika jednocz�cego ludzi, u�atwiaj�cego im porozumienie, by mogli ujrze� si� takimi, jakimi s� w istocie, a nie w wypaczonym przez lustro odbiciu. Dla re�ysera czynnikiem tym wydaje si� by� jedno - mi�o��. Atmosfer� filmu, z jego symbolik� i metaforyk�, znakomicie podkre�laj� doskona�e zdj�cia Svena Nykvista, sta�ego wsp�pracownika szwedzkiego re�ysera. Jak w zwierciadle otwiera bergmanowsk� trylogi� po�wi�con� relacjom cz�owieka z Bogiem. Pozosta�e filmy, kt�re si� na ni� sk�adaj� to Go�cie Wieczerzy Pa�skiej i Milczenie.

Go�cie Wieczerzy Pa�skiejNattvardsg�sterna
Szwecja 1961, 81 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
monta�: Ulla Ryghe
d�wi�k: Staffan Dalin, Stig Flodin
scenografia: P.A. Lundgren
kostiumy: Mago
obsada: Gunnar Bj�rnstrand (Tomas Ericsson), Ingrid Thulin (M�rta Lundberg), Max von Sydow (Jonas Persson), Gunnel Lindblom (Karin Persson), Allan Edwall (Algot Fr�vik)

"Ostateczny kszta�t tego filmu wy�ania� si� z prze�y� i rozmy�la� artysty, kt�ry tym razem postanowi� odrzuci� wszelkie koncesje i kompromisy, ju� nie tylko wobec widza, ale przede wszystkim wobec samego siebie. Obecnie Bergman pragn�� za wszelk� cen� unikn�� jakichkolwiek (...) pozornych rozwi�za� i �atwych konkluzji, dramaturgicznych manipulacji i re�yserskich trik�w - jednym s�owem, wszystkiego, co mog�oby zafa�szowa� obraz jego psychicznych zmaga� z wiar� w Boga" - pisa� o filmie Tadeusz Szczepa�ski, wybitny znawca tw�rczo�ci Bergmana. Akcja Go�ci Wieczerzy Pa�skiej dzieje si� w ma�ej rybackiej osadzie. Pastor Tomas Ericsson wype�nia swoje liturgiczne obowi�zki z dr�cz�cym go poczuciem, �e braknie mu wiary... Podczas dnia, w kt�rym toczy si� akcja filmu pojawiaj� si� u niego wierni ze swoimi problemami i w�tpliwo�ciami. �ona jednego z rybak�w prosi o pomoc, gdy� jej m�� jest w depresji i nie chce �y� w �wiecie przemocy i zagro�enia atomowego. S�owa pociechy padaj�ce z ust pastora nie brzmi� przekonuj�co. Nie potrafi oszukiwa�, �e jego wiara jest niezachwiana. Pojawia si� tak�e garbaty ko�cielny, kt�ry opisuje pastorowi bezmiar swego cierpienia. Tomas otrzymuje list od swojej wieloletniej przyjaci�ki Marty, w kt�rym ta oskar�a go, �e nie umie dawa� mi�o�ci. Dopiero przelanie tej czary goryczy doprowadzi do zmian w �yciu pastora. Go�cie Wieczerzy Pa�skiej to �rodkowa cz�� trylogii, w kt�rej Bergman poszukuje odpowiedzi na pytanie o obecno�� Boga w naszym �yciu.

MilczenieTystnaden
Szwecja 1962, 95 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
muzyka: Ivan Renliden, wykorzystano tak�e utwory Jana Sebastiana Bacha
monta�: Ulla Ryghe
d�wi�k: Staffan Dalin, Stig Flodin
scenografia: P.A. Lundgren
kostiumy: Marik Vos-Lundh, Bertha Sannel
obsada: Ingrid Thulin (Ester), Gunnel Lindblom (Anna), Birger Malmsten (barman), Hakan Jahnberg (kelner), J�rgen Lindstr�m (Johan)

nagrody: Nagrody Guldbagge 1963 - nagroda dla najlepszej aktorki (Ingrid Thulin), za najlepsz� re�yseri� i najlepszy film

Sceneri� filmu jest utopijne pa�stwo totalitarne Timoka, le��ce gdzie� w Europie. Posiada ono w�asny, dziwny j�zyk, starannie izoluje si� od przybyszy, a po jego ulicach je�d�� czo�gi. Docieraj� tu dwie siostry, kt�rym towarzyszy syn jednej z nich - Johan. Bohaterki bardzo si� od siebie r�ni�: Anna jest hedonistyczna i zmys�owa, Ester intelektualna i opanowana. Te r�nice s� g��wnym powodem konfliktu, jaki si� mi�dzy nimi rozgrywa. Jego �wiadkiem jest ma�y Johan, kt�rego posta� Bergman bardzo eksponuje. To jego oczami obserwujemy �wiat b�d�cy czym� na kszta�t przera�aj�cego labiryntu. W tym mrocznym i niepokoj�cym filmie Bergman tworzy emocjonaln� atmosfer�, jaka towarzyszy konfrontacji cz�owieka z nieznanym �wiatem. To, co dziwne, tajemnicze, poci�gaj�ce, jest tak�e wieloznaczne, obce i pe�ne grozy. Bezlitosna wizja Bergmana ��czy si�, z wyj�tkow� jak na pocz�tek lat 60. otwarto�ci� i gwa�towno�ci� scen erotycznych. Milczenie mia�o by� w zamierzeniu filmem-snem pe�nym onirycznych i fascynuj�cych obraz�w. I to one, a nie s�owa mia�y by� no�nikiem wszelkich znacze� i emocji. Tytu�owe "milczenie" odnosi�o si� do milczenia Boga i kryzysu wiary, kt�remu re�yser da� wyraz w filmach Si�dma piecz��, Jak w zwierciadle czy Go�cie Wieczerzy Pa�skiej. Sam Bergman m�wi� o g��wnym konflikcie tego filmu: "to tumult, jaki powstaje pomi�dzy cia�em i dusz�, kiedy nie ma Boga". Milczenie stanowi zwie�czenie bergmanowskiej trylogii b�d�cej niezwyk�� w kinematografii manifestacj� artystycznej swobody i odwagi.

PersonaPersona
Szwecja 1966, 96 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
muzyka: Lars Johan Werle
monta�: Ulla Ryghe
d�wi�k: Lennart Engholm, Per-Olof Pettersson
scenografia: Bibi Lindstr�m
kostiumy: Mago
obsada: Liv Ullmann (Elisabeth Vogler), Bibi Andersson (Alma), Margaretha Krook (lekarka) Gunnar Bj�rnstrand (Pan Vogler), J�rgen Lindstr�m (syn Elisabeth)

nagrody: BAFTA 1968 - nominacja dla Bibi Andersson za najlepsz� rol� kobiec�

Pomys� Persony zrodzi� si� na gruzach nie zrealizowanych nigdy Ludo�erc�w - zamierzonej opowie�ci o rozterkach wsp�czesnych artyst�w, o sztuce karmi�cej si� ludzkim cierpieniem. Pewnego dnia Bibi Andersson - sta�a aktorka Bergmana - przedstawi�a mu w Sztokholmie Norwe�k� Liv Ullmann (kt�ra zosta�a potem towarzyszk� �ycia re�ysera i najwa�niejsz� "twarz�" jego film�w). Bergman by� zafascynowany podobie�stwem obu aktorek i postanowi� nakr�ci�, jako to sam uj��, "kameralny utw�r na dwa instrumenty". Bergman powierzy� Ullmann rol� Elisabeth, aktorki, kt�ra nagle w trakcie przedstawienia przestaje m�wi� i rezygnuje z wyst�pu. Lekarka przeprowadza szczeg�owe badania, z kt�rych wynika, �e milczenie aktorki nie jest konsekwencj� �adnej choroby, a �wiadomego wyboru. Zaleca jej d�ugi odpoczynek i absolutny spok�j. W ustronnej willi nad morzem opiekuje si� ni� Alma, kt�ra podziwia aktork� i dok�ada wszelkich si�, by sk�oni� j� do m�wienia. Ods�ania przed ni� intymne szczeg�y swego �ycia, powierza jej swoje l�ki i urazy, upodabnia si� do ub�stwianej Elisabeth, niemal przejmuj�c jej to�samo��. Jednak poz�r blisko�ci znika, gdy piel�gniarka znajduje przypadkowo list, w kt�rym Elisabeth j� obmawia. Bergman, jakby podporz�dkowuj�c warsztat wymowie Persony, zrezygnowa� z iluzji realizmu. Stosuj�c znacz�ce przerywniki - uj�cie lampy projektora, pojawienie si� perforacji ta�my filmowej czy autocytat�w - wci�� przypomina� widzom, �e to nie �ycie, lecz sztuka. Mimo to stworzy� nie tylko przejmuj�c� medytacj� artysty nad sensem i zale�no�ciami tw�rczo�ci, ale te� nad ludzkim l�kiem, rozczarowaniem i samotno�ci�. Sam po latach oceni� ten film jako jeden z najwa�niejszych w swojej filmografii: "Dzi� czuj�, �e w Personie - a p�niej w Szeptach i krzykach - posun��em si� tak daleko, jak tylko mog�em. W poczuciu wolno�ci dotkn��em bezs�ownych tajemnic, kt�re jedynie kino potrafi unie��."

Szepty i krzyki Viskningar och rop
Szwecja 1972, 81 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
muzyka: wykorzystano utwory Jana Sebastiana Bacha i Fryderyka Chopina
monta�: Siv Lundgren
d�wi�k: Tommy Persson, Owe Svensson
scenografia: Marik Vos-Lundh
kostiumy: Marik Vos-Lundh
obsada: Harriet Andersson (Agnes), Kari Sylwan ( Anna), Ingrid Thulin (Karin), Liv Ullmann (Maria), Erland Josephson( lekarz), Henning Moritzen (Joakim), Georg Artin (Frederik), Anders Ek (Isak)

nagrody: Oscar dla Svena Nykvista za najlepsze zdj�cia; nominacje do Oscara za najlepszy film obcoj�zyczny, re�yseri�, scenariusz oraz kostiumy; nominacja do Z�otego Globu dla najlepszego filmu obcoj�zycznego; Technical Grand Prize na MFF w Cannes 1973

Szepty i krzyki narodzi�y si� z wizji plastycznej. "Zdarza si�, �e obrazy uparcie powracaj�, a ja nie wiem dlaczego. - wspomina Ingmar Bergman - Potem znikaj�, zn�w powracaj� i s� dok�adnie takie same. Cztery kobiety w bieli w czerwonym pokoju. Krz�taj� si�, szepcz� mi�dzy sob� i s� nader tajemnicze. (...) Opisana powy�ej scena prze�ladowa�a mnie przez rok. By�em akurat zaj�ty czym innym, ale poniewa� te kobiety powraca�y z wielkim uporem, zrozumia�em, �e czego� chc�." Jest pocz�tek XX wieku, jesie� - Agnes, samotna w�a�cicielka XVIII-wiecznego pa�acyku umiera na raka. Jej siostry przybywaj�, aby towarzyszy� jej ostatnim chwilom. Jednak kobiety najwyra�niej nie maj� ze sob� prawdziwego kontaktu, Karin i Maria boj� si� �mierci siostry i uciekaj� do swoich spraw. W ich �yciu panuje pustka, ich ma��e�stwa s� emocjonalnym piek�em - Karin obsesyjnie nienawidzi du�o starszego Frederika, a Maria zamierza zdradzi� Joakima, ca�y czas uwodz�c lekarza Agnes. Jedyn� osob�, kt�ra cierpliwie czuwa przy ��ku chorej jest Anna - s�u��ca, kt�ra niedawno straci�a w�asne dziecko. Nawet blisko�� mierci nie jest w stanie wytr�ci� tego �wiata ze stanu emocjonalnego ot�pienia, hipokryzji i wszechobecnego egoizmu. "Pocz�tek jak z "Trzech si�str", koniec jak z "Wi�niowego sadu", a w �rodku Strindberg" - tak Fran�ois Truffaut oceni� to, jak je nazwa�, "arcydzie�o czystego obrazu na temat kobiet".

Sceny z �ycia ma��e�skiegoScener ur ett �ktenskap
Szwecja 1973, 155 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
monta�: Siv Lundgren
scenografia: Bj�rn Thulin
kostiumy: Inger Pehrsson
obsada: Liv Ullmann (Marianne), Erland Josephson ( Johan), Bibi Andersson (Katarina), Jan Malmsj� (Peter), Gunnel Lindblom (Eva), Anita Wall (Pani Palm), Barbro Hiort af Orn�s (Pani Jacobi)

nagrody: Z�oty Glob dla najlepszego filmu obcoj�zycznego, nominacja do Z�otego Globu dla Liv Ullmann za najlepsz� rol� kobiec�

Sceny z �ycia ma��e�skiego powsta�y jako projekt telewizyjny. "Ekspert w dziedzinie ma��e�stwa", pi�ciokrotnie �onaty Bergman, kokieteryjnie twierdzi, �e napisa� scenariusz dla zabawy i nakr�ci� go w warunkach cha�upniczych w pobli�u swego domu na Far�. Jednak 6-odcinkowy serial, emitowany w szwedzkiej telewizji publicznej w 1973 roku, a wi�c w czasie ogromnych przemian obyczajowych, okaza� si� tak popularny w�r�d Szwed�w, �e po p�torej roku zosta� przekopiowany na ta�m� 35 mm i zmontowany jako film kinowy. Marianne i Johana poznajemy w 10 lat po �lubie, kiedy udzielaj� wywiadu ilustrowanemu pismu jako statystyczne, acz szcz�liwe szwedzkie ma��e�stwo. On jest psychologiem pracuj�cym naukowo, ona - prawniczk�, specjalistk� od rozwod�w. Maj� dw�jk� dzieci. �yj� zgodnie, umiej� si� porozumie�, z za�enowaniem ogl�daj� znajomych, kt�rzy tkwi� w toksycznym zwi�zku. Jednak po dziesi�ciu latach zastajemy ich w zupe�nie innej sytuacji, w nowych ma��e�stwach. Johan, odszed�szy od Marianne, zwi�za� si� z du�o m�odsz� Paul�, by w ko�cu, z rozs�dku i w zasadzie bez mi�o�ci za�o�y� drug� rodzin�. Z kolei Marianne, pocz�tkowo za�amana odej�ciem m�a, niespodziewanie odnalaz�a w sobie si��, porzucaj�c rol� kobiety potulnej i podporz�dkowanej. Studium ma��e�stwa ca�kowicie pomija kontekst �ycia pary bohater�w, a kamera Nykvista, operuj�c kameralnymi zbli�eniami (�atwo policzy� w tym filmie uj�cia, kt�re zbli�eniami nie s�), koncentruje si� wy��cznie na ich wzajemnych relacjach, na narastaj�cej pomi�dzy nimi obco�ci. Bergman, towarzysz�c Marianne i Johanowi w ich codzienno�ci, stara si� udowodni� jedn� ze swoich ulubionych tez, �e "ma��e�stwo nie s�u�y mi�o�ci".

Jesienna sonataH�stsonaten
Szwecja 1978, 99 min.

re�yseria: Ingmar Bergman
scenariusz: Ingmar Bergman
zdj�cia: Sven Nykvist
muzyka: wykorzystano utwory Jana Sebastiana Bacha , Fryderyka Chopina, Georga Friedricha H�ndla i Roberta Schumanna
monta�: Sylvia Ingmarsdotter
d�wi�k: Owe Svensson
scenografia: Anna Asp
kostiumy: Inger Pehrsson
obsada: Ingrid Bergman (Charlotte Andergast), Liv Ullmann (Eva), Lena Nyman (Helena), Halvar Bj�rk (Viktor), Marianne Aminoff (sekretarka), Arne Bang-Hansen (Otto), Gunnar Bj�rnstrand (Paul)

nagrody: nominacja do Oscara dla Ingrid Bergman za najlepsz� rol� kobiec�, nominacja do Oscara za najlepszy scenariusz, Z�oty Glob dla najlepszego filmu zagranicznego, nominacja do Z�otego Globu dla Ingrid Berman za najlepsz� rol� kobiec�, nominacja do Cezara dla najlepszego filmu zagranicznego

W 1972 roku Bergman pokazywa� na festiwalu w Cannes Szepty i krzyki. Wtedy to spotka� s�ynn� aktork�, Ingrid Bergman, kt�rej obieca� rol� w kt�rym� ze swoich kolejnych film�w. Na pomys� Jesiennej sonaty wpad� cztery lata p�niej, bezpo�rednio po za�amaniu nerwowym (spowodowanym afer� podatkow� z 1976) i pobycie w klinice psychiatrycznej. By� mo�e dlatego cz�sto podkre�la, �e pomys� na ten film powsta� w nie�wiadomy spos�b, narodzi� si� sam: "Nigdy nie mog�em si� dowiedzie�, jak dosz�o do Sonaty jesiennej. (...) Dlaczego nagle si� pojawi�a i wygl�da jak wygl�da, zupe�nie jak sen?" Film jest dramatem, rozgrywaj�cym si� w zasadzie w przestrzeni pomi�dzy dwiema kobietami - matk� i c�rk�. Charlotta - �wiatowej s�awy pianistka, kt�ra, zapomniawszy o rodzinie, w ca�o�ci po�wi�ci�a si� sztuce - prze�ywa depresj� po �mierci swojego przyjaciela, Leonarda. Na zaproszenie c�rki i jej m�a przyje�d�a ze Szwajcarii do ma�ego prowincjonalnego zboru protestanckiego w Szwecji. Matka jest oburzona, �e Eva bez jej wiedzy wzi�a pod opiek� swoj� upo�ledzon� i oddan� przed laty do przytu�ku siostr� - Helen�. B�dzie to pierwsza, ale nie jedyna rysa w atmosferze pozornej, uprzejmej oboj�tno�ci mi�dzy nimi.. Jesienna sonata, kameralny rodzinny portret przeradza si� w psychodram� ujawniaj�c� sprzeczne uczucia, jakimi targane s� obie kobiety. Bergman niejednokrotnie podkre�la�, �e najwa�niejszym, najbardziej dojmuj�cym do�wiadczeniem egzystencjalnym w �yciu cz�owieka jest upokorzenie, �e to ono determinuje najcz�ciej kontakty mi�dzy lud�mi. Jesienna sonata jest w jego filmografii jednym z obraz�w udowadniaj�cych t� tez�.

first.php